مقدمه: چرا شناخت پلمپها در دفینه یابی اهمیت دارد؟
وقتی صحبت از دفینه‌یابی می‌شود، اولین چیزی که توجه جویندگان گنج را به خود جلب می‌کند، آثار علائم و نشانه‌هایی است که گذشتگان برای حفاظت از دارایی‌های خود بر جای گذاشته‌اند. یکی از مهم‌ترین این نشانه‌ها، پلمپها هستند. شناخت درست انواع پلمپ در دفینه یابی می‌تواند سرنخی طلایی برای یافتن یا درک صحیح مسیر دفینه باشد.
در این مطلب با زبانی ساده اما تخصصی به بررسی انواع پلمپها، کاربرد آنها، روش شناسایی و ارتباطشان با دیگر علائم باستانی می‌پردازیم.
پلمپ در دفینه یابی چیست؟
پلمپ در مفهوم باستانشناسی، به ساختار یا علامتی گفته می‌شود که برای محافظت یا مخفی‌سازی دفینه به کار رفته است. این پلمپها می‌توانند سنگی، ساروجی یا حتی نشانه‌های خاص حکاکی شده باشند. وظیفه اصلی آنها دو چیز بوده:
حفاظت از دفینه در برابر سرقت.
راهنمایی یا هشدار برای کسانی که بعدها با این مکان برخورد می‌کنند.
انواع پلمپ در دفینه یابی
شناخت درست پلمپها، اولین گام در تحلیل نشانه‌هاست. در ادامه به معرفی رایج‌ترین انواع پلمپ در دفینه یابی می‌پردازیم:
1. پلمپ سنگی
رایج‌ترین نوع در ایران باستان.
معمولاً با سنگهای بزرگ و تراش‌خورده ساخته می‌شد.
تشخیص آن از سنگهای طبیعی نیازمند تجربه است.
2. پلمپ ساروجی
از ترکیب آهک، خاکستر و سفیده تخم‌مرغ ساخته می‌شد.
بسیار سخت و مقاوم در برابر آب و رطوبت.
به عنوان دیوار یا سد در مقابل ورودی دفینه کاربرد داشته است.
3. پلمپ گلی
بیشتر در مناطق کوهستانی و غارها دیده می‌شود.
به دلیل آسیب‌پذیری، اغلب ردپایی از آن به جا مانده است.
4. پلمپ فلزی
کمتر دیده می‌شود اما در گنج‌های سلطنتی و مهم وجود داشته است.
معمولاً از مس یا مفرغ ساخته شده و به شکل قفل یا مهر.
5. پلمپ نمادین یا نشانه‌ای
شامل حکاکی‌ها، علائم هندسی یا نقش حیوانات روی سنگ.
هدف اصلی آنها بیشتر راهنمایی و رمزگذاری مسیر دفینه بوده است.
پلمپ ساروجی و آثار علائم در باستانشناسی
تفاوت پلمپها با نشانه‌های معمولی
خیلی‌ها پلمپ را با هر اثر روی زمین یکی می‌دانند؛ اما واقعیت این است که پلمپها با نشانه‌های عادی فرق دارند. پلمپها همیشه با هدف محافظت یا هشدار ساخته شدهاند در حالی که برخی علائم صرفاً نشانه‌ی مسیر یا وجود چیزی خاص هستند.
روش‌های شناسایی انواع پلمپ در دفینه یابی
برای تشخیص پلمپ واقعی از سنگ یا خاک طبیعی باید به نکات زیر دقت کرد:
رنگ و جنس مواد (مثلاً تفاوت رنگ ساروج با خاک اطراف).
وجود آثار تراش‌خوردگی یا ابزار روی سنگ.
ناهماهنگی ظاهری با محیط اطراف.
قرارگیری در مسیرهای خاص مثل ورودی غار یا کنار نمادهای شاخص.
ارتباط پلمپها با دیگر آثار علائم
هیچ پلمپی به تنهایی معنای کامل ندارد. برای تحلیل درست باید آن را همراه با دیگر آثار علائم بررسی کرد. به‌طور مثال:
پلمپ سنگی کنار نقش مار می‌تواند نشان‌دهنده ورودی یک سرداب باشد.
پلمپ ساروجی همراه با صلیب یا مربع، احتمالاً مسیر به سمت اتاق اصلی دفینه را نشان می‌دهد.
منابع معتبر برای مطالعه بیشتر
Smithsonian Institution – Archaeology
Archaeological Institute of America
کتاب «باستانشناسی ایران باستان» نوشته عزت‌الله نگهبان.
اولین دیدگاه را ثبت کنید